بسم الله الرحمن الرحیم
روم باستان و ریشه‌های پیدایش، رشد و در نهایت انحطاط آن، که مصادف است با پایان دوره غرب باستان، موضوع چهارمین جلد از دوره تاریخ غرب باستان نوشته شهریار زرشناس است. این مجلد از سه فصل اتروسک‌ها این قوم ناشناخته، جمهوری روم و در نهایت در فصل سوم امپراتوری روم و پایان غرب باستان تشکیل شده است.
نویسنده در ابتدای فصل اول به نکته مهمی اشاره می‌کند و آن اینکه، اگرچه اطلاعات دقیق و روشنی در رابطه با تاریخ روم باستان، مشخصات و مختصات فرهنگی و تمدنی آن در اختیار نیست اما تمدن روم باستان به‌شدت و به طور انکارناپذیری تحت تأثیر تمدن یونان بوده است.
در ادامه این فصل عنوان می‌شود که از میان تمام قبایلی که در تاریخ روم باستان نقش داشته‌اند، تأثیر اتروسک‌ها، که منشأ و ماهیت آن‌ها چندان روشن نیست، مشهودتر است، به طوری که از نیمه قرن هشتم پیش از میلاد به بعد می‌توان از شکل‌گیری یک تمدن اتروسکی در ایتالیا سخن گفت. در این فصل آمده است که رومیان در روز ۲۲ آوریل سال ۷۵۳ قبل از میلاد شهر رم را تأسیس کرده‌اند و نیز در رابطه با نحوه تأسیس شهر رم، روایت اسطوره‌ای ویل دورانت از این واقعه در صفحه ۲۰ کتاب نقل شده است.
اقدام بعدی اتروسک‌ها تأسیس دولت شهرهایی است شبیه به آنچه در یونان دیده شده است و ادامه این حرکت هم قابل پیش‌بینی خواهد بود و آن پدید‌آمدن گروه‌های آریستوکرات از اختلاف میان طبقات مردم است. در پی این حوادث اتروسک‌ها بر نقاط مختلف ایتالیا مسلط می‌شوند. عناوین بعدی که در این فصل از کتاب به آن‌ها پرداخته می‌شود قدرت نظامی و جنگ‌های توسعه‌طلبانه اتروسک‌ها در قرن ششم پیش از میلاد، مذهب، زبان، هنر و زندگی اجتماعی این قوم است. قسمت مهم این فصل را شرح واقعۀ کودتا در رم و چگونگی تأسیس جمهوری روم شامل می‌شود. این اتفاق با کودتای آریستوکرات‌های رمی علیه آخرین پادشاه رم یعنی تارکوینیوس سوپربوس در سال ۵۰۹ پیش از میلاد آغاز می‌شود.
همان‌گونه که از مطالعۀ دیگر مجلداتِ این دوره چهار جلدی به دست می‌آید، تأسیس جمهوری روم به زمانی برمی‌گردد که عصر طلایی یونان باستان به غروب خود نزدیک شده است و ویژگی‌های این تمدن، لاجرم این بار در جمهوری روم ظاهر می‌شود.
شهریار زرشناس در انتهای فصل اول می‌نویسند:
«جمهوری روم، که در سال ۵۰۹ پیش از میلاد متولد شد، تجسم ظهور تاریخ غرب در دشت لاتیوم و در ایتالیا بود. با غلبه روم، صورت تاریخی غرب باستان بر ماده تاریخ شرق (که در ایتالیای باستان، تمدن اتروسکی یکی از نمایندگان اصلی آن بود) حمل گردید. تمدن اسطوره‌ای اتروسکی، ماده‌ای برای تاریخ غرب باستان گردید و بدینسان جمهوری روم به عنوان نماینده و تجسم روح غرب باستان، با سیطره بر اتروسک و دیگر نمایندگان میراث تاریخ شرقی و اسطوره‌ای، حلقه تازه‌ای از بسط تاریخ غرب کاسموسانتریک را آغاز کرد.»
نویسنده در ابتدای فصل دوم، تمدن روم را به دو بازۀ زمانی یعنی از ۵۰۹ ق.م. تا ۲۷ ق.م. و از ۲۷ ق.م. تا زمان انقراض جمهوری روم و عالم غرب باستان در قرن چهارم میلادی تقسیم می‌کند و سپس ویژگی‌های این تمدن و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با تمدن یونان را برمی‌شمارد.
در قسمت جمهوری روم و ستیز میان پاتریسین‌ها و پلبین‌ها، سابقه خانوادگی و تاریخی این دو گروه و سپس ستیز میان آن‌ها در قرون شش و پنج ق.م. و در ادامه غلبه وجه نظامی جمهوری روم بر دیگر وجوه آن و جنگ‌های متعدد این نظام حکومتی بررسی شده است.
توسعه‌طلبی و تجاوزات جمهوری روم تا قرن سوم پیش از میلاد ادامه می‌یابد تا اینکه در این قرن با قدرت استعماری دیگری به نام کارتاژ روبه‌رو می‌شوند و سه جنگ بزرگ پونیک رخ می‌دهد. در انتهای دو جنگ اول، روم پیروز بزرگ است تا جایی که دکتر زرشناس به نقل از دان ناردو می‌نویسد:
«دریای مدیترانه به دریاچه روم بدل گردیده بود. بعد از این دو جنگ است که یونان و مقدونیه نیز به مستعمرات جمهوری روم اضافه می‌شوند و در ادامه دامنه متصرفات جمهوری روم، آسیای صغیر و مصر را نیز دربر می‌گیرد.»
نویسنده در ادامه ماهیت جمهوری روم، بعد از این به اصطلاح فتوحات را آشکار می‌کند و وجه استعماری و برده‌داری آن را، که باعث قیام‌های متعددِ بردگان می‌شود، از دلایل ضعف و انحطاط جمهوری روم و غرب باستان عنوان می‌کند. هرچند در دوره‌هایی از تاریخِ جمهوری روم اقدامات اصلاحگرانه‌ای انجام می‌شود اما این اقدامات تأثیری بر روند انحطاط غرب باستان نمی‌گذارند. سرانجام بعد از اینکه جمهوری به امپراتوری تبدیل می‌شود و سپس سلسله‌های مختلف اعم از فلاوین‌ها و آنتونین‌ها بر روم حکومت می‌کنند، جنگ‌های داخلی و حملات قبایل ژرمن، امپراتوری روم را به پایان خود نزدیک می‌کند.
پایان این کتاب، پایان دوره چهار جلدی غرب باستان است و نویسنده در ادامه این روند، دوره های تاریخی بعدی از جمله قرون وسطی و رنسانس را در مجلداتی دیگری از همین انتشارات بررسی می کند.
سلام ممنونم از استاد زرشناس که با قلم شیواشون مطالب را به صورت خواندنی به ما منتقل می کنند